ΠΙΑΤΟ ΚΑΙ ΚΟΥΠΑ

 

Σε γραπτές πηγές του 18ου-19ου αιώνα, σκεύη τα οποία χρησίμευαν ως πιάτα για την κατανάλωση φαγητού στο τραπέζι, αναφέρονται με τις ονομασίες πιάτο, σκουτέλλι, σαγάνι ή σαχάνι, πλαδερόν ή πλαδεράμον και σιγέττον. H ποικιλία στην ονομασία των σκευών αντικατοπτρίζει τις διαφορές στη μορφή τους: το σκουτέλλι αποτελούσε είδος μικρής κούπας ή βαθιού πινακίου, το πλαδερόν ή πλαδεράμον ήταν είδος αβαθούς, ανοιχτού πιάτου, ενώ το σαγάνι ή σαχάνι και το σιγέττον ήταν μεταλλικά, ανοιχτά και ρηχά σκεύη, σε ορισμένες περιπτώσεις με καπάκι. Μικρότερα πιάτα ήταν τα πιάτα του γλυκού.

​

Σωζόμενα δείγματα πιάτων, κεραμικά και μεταλλικά (από χαλκό), επιτρέπουν την εξέταση της μορφής των σκευών που βρίσκονταν σε χρήση στο καθημερινό τραπέζι. Τα χάλκινα πιάτα ήταν ανοικτά σκεύη με επίπεδη, κυκλική βάση, χαμηλά, κατακόρυφα τοιχώματα και προεξέχον, επίπεδο χείλος. Στο εσωτερικό τους είναι γανωμένα.

​

Ως κεραμικά πιάτα καθημερινής χρήσης χρησιμοποιούνταν απλά σκεύη αδρομερούς κατασκευής, καθώς και εφυαλωμένα σκεύη, γνωστά ως κούππες ή σκουτέλλια. Οι βαθιές, εφυαλωμένες κούππες από λεπτόκοκκο πηλό αποτελούσαν παραγωγή των εργαστηρίων της Λαπήθου και γνώρισαν σημαντική διάδοση στο νησί. Είχαν κυκλική, επίπεδη βάση, ψηλά τοιχώματα με έντονη κλίση προς τα έξω και πεπλατυσμένο χείλος. Ήταν γυαλωμένες (εφυαλωμένες) εσωτερικά καθώς και εξωτερικά, μέχρι το χείλος, και έφεραν διακόσμηση με πράσινη βαφή. Συχνά στο τραπέζι έτρωγαν όλοι από την ίδια κούππα. Στα νεότερα χρόνια, εξίσου διαδεδομένες με τις πήλινες κούππες ήταν και οι τσίγκινες.

​

Εισηγμένα πιάτα με περίτεχνες και πολύχρωμες παραστάσεις δεν προορίζονταν για το καθημερινό τραπέζι, αλλά χρησιμοποιούνταν περισσότερο ως διακοσμητικά στοιχεία. Συχνά τοποθετούνταν κατά μήκος των σουβάντζων, γύψινων ή ξύλινων ραφιών με παραστάσεις. Σπανιότερα, εντοιχίζονταν πάνω από τις εισόδους ή σε άλλα σημεία, κάποτε σε ομάδες σχηματίζοντας σταυρό.